Oyun başında ve ortalarında çok sık yaşadığımız çelişkilerden biri de gerideki pulu kaçarken rakibi kırma fırsatını değerlendirmek ile içeride kapı almak arasında kaldığımız durumlardır.
Örnek 6:
Beyaz 142 pip
Siyah 141 pip
Siyah 6-4 oynayacak
XGID=-a–ABC-CA–dDa–b-dc—A-:0:0:1:64:0:0:3:0:10
İşte o çelişkinin zirve yaptığı pozisyonlardan biri. Siyah, ya 24/14* hamlesi ile Beyaz pulu kıracak ya da 4 ile 4 noktasını kapatıp içeride yapılanmaya devam ederken kalan 6 ile hangi bar kapısına yatacağına karar verecek ki yanıtın rakip bar kapısı olduğunu “Bağlantılılık(2)” yazımızdan dolayı net olarak biliyoruz.
Kırarak kaçmayı tercih ederse, kendisi 10 pip ilerlerken 14 pip yol almış rakibini geri göndererek toplamda 24 pip fark atacak. Başka bir deyişle düşeş oynamış gibi bir etki ortaya çıkacak. İçeride ya da dışarıda kırılmaz ise katlamayı teklif ederek çok büyük bir ihtimalle zahmete girmeden 1 puan alacak. Kırılırsa, ki en kötüsü çifte kırık ile barda olmak, her iki tarafında yapacak hala çok işinin olduğu bir senaryo ile karşılaşılacak ve Siyahın yüze 40 a yakın kazanma şansı devam edecek. 4 noktasındaki pulu kırılsa dahi 20 pip kaybedecek ve büyük olasılıkla eşitlik durumuna dönülecek. Yarış, bu kez Siyahın yine tek geri puluna karşılık Beyazın iki geri pulu ile devam edecek.
4 ile üçüncü iç kapıyı yapmayı tercih ederek, 6 ile rakip bar kapısına yatarsa, kırılması durumunda yarış yine başabaş noktasına dönecek fakat bu kez kazanç, ilave kapı olurken, söz konusu ilave kapı ile rakibin tek pulunu bloke etmeye çalışacak. Çok büyük ihtimalle de rakip, kendi bar kapısına yatmış olacağı için Siyahın geri pulu dörtlü duvarın arkasında sıkışacak.
Netice olarak yarış durumu her iki durumdaki kötü senaryoya göre eşit olmaya meyilli. Belirleyici olan bir kapı fazla ile pasif kalmayı tercih ederek tek pulu bloke etmek mi? Bir kapı eksik ile insiyatifi alarak rakibe yapacak daha fazla iş çıkartıp 2 pulu bloke etme fırsatını değerlendirmek mi? Yanıt bizi tavlanın temel ilkelerinden birine götürüyor: Tek pula karşı atak, birden fazlası için bloke etmek. Bu durumda insiyatifi ele alan kırma hamlesi birinci tercih olmalı.
Pozisyonu bir kenara bırakarak genel bir mantık yürüttüğümüzde ise rakibin geride tek pulunun olduğu bir durumda ikinci pulunu geri göndermenin hayati öneme sahip olduğunu söyleyebiliriz. Yukarıdaki değerlendirmelerin “çoğu durumda ve özellikle oyunun başlangıç kısımlarında kırmanın kapı almaktan daha etkili olduğu” tezi ile de örtüştüğünün altını çizmek isteriz.
Analiz sonucunda dikkat çekici husus ise 24/18, 8/4 hamlesinin hata olması ancak büyük hata olmaması. Acaba Siyahın hali hazırdaki kapı sayısı üç olsaydı ve dördüncüyü almak ile kırmak arasında bir çelişki yaşıyor olsaydı neler olurdu?
Örnek 7:
Beyaz 142 pip
Siyah 127 pip
Siyah 6-4 oynayacak
XGID=-a-ABBC-BA–dCa–b-dc—A-:0:0:1:64:0:0:3:0:10
Siyaha yeni verdiğimiz kapılar ile birlikte yarışta 15 pip öne geçirdik ve hamlesini tamamladıktan sonra rakibine 25 pip fark atmış olacak. Bu, korunması gereken bir değer ve eğer 3 noktasındaki pulu kırılırsa rakibine gelen zara ilave olarak 22 pip daha kaybedecek. Yukarıdaki örnekte de benzer bir risk vardı ama atıştan önce hali hazırda 15 pip liderliği yoktu. Başka bir deyişle zaten sahip olmadığı ve kazanmayı umut ettiği değerleri riske ederek bir şekilde başladığı yere dönmeyi göze alıyordu. Burada ise sahip olunan bir liderliğin riske edilmesi yani beklenen kazançtan değil sermayeden yeme durumu söz konusu. Üstelik sıralı dört kapı çok şey demek ve şu hali ile rakibinden çok daha güçlü bir ev yapısına kavuşacak. Bu da sonraki turlarda kendisinin daha cesur rakibinin daha temkinli oynamasına yol açacak.
Siyah 13/3 ile hem sıralı dört kapı gibi önemli bir değere sahip olacak hem de sahip olduğu yarış liderliği gibi mevcut değerini muhafaza edecek. Doğru yanıt 13/3.
Şimdi 7. Pozisyonu referans alarak bir kapı da Beyaza verelim ve Siyahın ev yapısı itibari ile bariz olan üstünlüğünü biraz törpüleyelim. Böylece rakibinden 2 değil 1 fazla kapıya sahip olma avantajını masaya yatıralım. Esasında yapılan her kapı doğal olarak yarışta ilerlemek anlamına geliyor. Daha doğrusu bir pulu bir hane öne ya da geriye aldığınızda bile çoğu zaman pozisyonun kimyası değişiyor. Hal böyle olunca da iktisadi analizlerde olduğu gibi ceteris paribus (diğer koşullarken sabitken) modellemeler bile yapmanız imkansız oluyor. Yapacak daha iyi bir alternatif olmadığı için biz yine de zorlamaya devam edelim.
Örnek 8:
Beyaz 137 pip
Siyah 127 pip
Siyah 6-4 oynayacak
XGID=-a-ABBC-BA–dCa–b-cb-b-A-:0:0:1:64:0:0:3:0:10
Bu kez Siyahın liderliği 5 pip azaldı ve kırmayı tercih ederse pozisyon 7 ye göre liderlik bağlamında kaybedeceği daha az şey var. Başka bir deyişle azalan liderlik, kırma dürtüsünü kuvvetlendirici bir etki yaratıyor. İlave olarak Beyazın güçlendirilmiş ev yapısı ise artık sıkıntı yaratıyor.Her ne kadar Beyaz atak bölgesinde yeterince kalabalık olmasa da ve kapılar arasındaki boşluk bir hava deliği bıraksa da geride kalmak daha riskli ve şayet risk alınacaksa hiçbir şey yapmadan değil bir şeyler yaparak almak daha mantıklı. Beyaz ortanoktadan inerek kalabalıklaştığı andan itibaren kaçmak daha büyük problem olabilir. Üstelik olay, karşılıklı bloke etme savaşına dönerse Siyahın liderliği başına bela olabilir; çünkü Beyazın oyalanmak için daha fazla zamanı var.
Liderlik bu kadar önemli ise Beyazın ilave kapısı, 3 de değil de 4 de olsa idi yani Siyahın liderliği pozisyon 7 ye göre sadece 3 pip azalmış olsa idi liderliğin korunmasının daha önemli, vurmanın cazibesinin daha az önemli olması gerekmez miydi? Yanıt, hayır! Yarıştaki liderliği pozisyondan bağımsız düşünemezsiniz. Aksine öyle bir durumda Siyahın kırmaması çok daha büyük olurdu; çünkü blok arkasında sıkışma tehdidi çok fazla.
Liderlik ve pozisyonel değerler arasındaki dengeyi başka bir açıdan test etmek için örnek 7 de Siyahın 4 noktasındaki iki pulunu 2 noktasına kaydıralım.
Örnek 9:
Beyaz 142 pip
Siyah 123 pip
Siyah 6-4 oynayacak
XGID=-aBA-BC-BA–dCa–b-dc—A-:0:0:1:64:0:0:3:0:10
Siyah 15 değil 19 pip önde ve bu korunması gereken önemli bir değer. 15 pip liderliği korumak için örnek 6 da dördüncü kapıyı almayı tercih ettiysek burada haydi haydi etmemiz lazım. Ama yanıt, yine hayır! Öncelikle 1, 2, 3 gibi dip kapılara yatmak ya da oralarda kapılanmak demek atak planlara daha fazla bağlanmak anlamına gelir. Bu durum 2 kapısının alınması ile daha belirgin hale gelir; çünkü 2 ve 8 noktaları aynı duvarın parçası olamazlar. Bu durumda rakibi bloke etmeye dönük bir plan çoğu zaman itibarını yitirir. Üstelik atağa dönük oyunlarda dip kapıların önce yapılmış olması bir avantajdır; çünkü sonradan yüksek kapıların doldurulması daha kolaydır. Nitekim yukarıdaki pozisyonda Siyah 3 kapısını yapsa dahi Beyazın 3 ve 6 ile aralardan geçerek kaçma şansı var.
Öte yandan dördüncü kapıyı almak çok da büyük bir hata değil. Ne de olsa içeride dört kapı, dışarıda 8 ve ortanokta halen var ve 9 noktasındaki pul ile birlikte yeterli bir alan kontrolü sağlıyorlar. Başka bir deyişle dip kapıların önce yapılması ile başlayan süreçte A planı atak ise B planı yarış olmak durumunda. 19 pip liderlik ise yarış planı için oldukça ideal. Bu nedenle liderliği muhafaza etmeye yönelik kapılanma seçeneği de binde 23 lük hisse kaybı ile sadece küçük bir hata.
Yukarıda incelediğimiz pozisyonlardan hareketle şu sonuçları çıkarabiliriz. Sizin ve rakibinizin geride birer pulu varsa kaçarken kırmak ve rakibin ikinci bir pulunu daha getirmek çok baskın bir hamledir. Yarıştaki açık ara liderliğiniz ve sahip olacağınız kapıların rakibin sahip olduklarına göre fazlalaşması bu baskın gücü azaltıcı etki yaratırken, pullarınızın atağa meyilli şekilde dip noktalarda olması, yarışta az bir liderlik ve onun altı durumlar, kapı almayı tercih ettiğinizde rakibinize göre çok daha güçlü bir pozisyona kavuşamayacak oluşunuz kırma dürtüsünü daha da teşvik eden unsurlar olarak karşımıza çıkıyor.
Özetle Sam Pottle’ın “son pulu daima kaçın” telkinini sürekli akılda tutup; acaba daha iyi değil, çok daha iyi bir şey var mı sorusunu sormak gerekiyor.
Atila Malçok, Sabri Büyüksoy
