Bağlantılılık (4) Muharebede muhabere

Bombardıman (hücum) oyunlarının temel karakteristiklerinden biri de bağlayıcı olmasıdır. Plan hücum olarak belirlendikten sonra pul hareketleri bu plan doğrultusunda işlemeye başlar. Daha fazla kapı yapıcı için ortanoktadan daha çok pul inmek, dışarıda iki puldan oluşan kapıları bozarak pulları farklı noktalara koymak vb. Kendisini hücuma fazla kaptıran oyucunun karşılaşacağı en büyük problem, rakibi oyuna dönmeyi başardığında ihmal ettiği geri pulları olur. Boşaltılmış bir ortanokta ve dış saha, geride yalnız kalmış pullar ve önünde oyuna kaldığı yerden devam eden 15 tane rakip pul. Kaç kaçabilirsen!

1970 li yılların temel düşüncesi yukarıda ifade ettiğimiz gibi daha çok kapı yapıcı ile olabildiğince hızlı şekilde boş kapıları doldurmak ve rakip için okulları tatil etmekti. Oysa bugün bilgisayar programlarının ortaya çıkışı ile birlikte hücuma destek vermek kadar geri pulları kaçmanın da önemli olduğu ve bu iki unsur arasında çoğu zaman bir denge kurulması gerektiği anlaşıldı.

Şimdi aşağıdaki pozisyonlara bakarak geri pulları kaçmak mı? Yoksa hücuma destek vermek mi? Sorularına yanıt arayalım.

Örnek 13:

Beyaz 154 pip
Siyah 152 pip
Beyaz 6-4 oynayacak
XGID=-a-bBBC—BBcB–a–d-bbA-A:1:-1:-1:64:0:0:1:0:10

Beyaz 6-4 oynayacak ve Siyahın 23 (Beyaza göre 2) deki açık pulu beni kır diye haykırıyor. 6/2* ile kırmak ve 13/7 ile bir kapı yapıcıyı daha atak bölgesine inerek hücuma destek vermek hiç fena görünmüyor. Peki, bu hücum oyununun başarı şansı nedir? Önce lehteki ve aleyhteki belli başlı argümanları masaya yatıralım.

• Siyahın bardaki kırığı,
• Ve 23 noktasındaki açığı,
• Beyazın 22 noktasındaki çapası ve Siyahın 8 noktasının boşaltılmış olmasından dolayı bir nevi ileri çapa işlevi görmesi,
• Beyazın Siyaha göre geride 1 fazla pulunun oluşu, hücuma dönük bir oyunun sinyallerini veriyor.

Buna karşılık;

• Beyazın geride 1 fazla pulunun olmasına rağmen hamlesini tamamladıktan sonra 8 pip önde olacak olması, başka bir deyişle geride kalabalık görünmesine rağmen bunun gerçekte bir algı yanılması oluşu,
• Karşılıklı üçer kapıları olsa da Siyahın boşluk içermeyen sıralı kapılarının bir gömlek daha üstün oluşu,
• Beyazın üç pulu geride iken kalan 12 pul ile Siyahı tamamen oyun dışı bırakmasının çok gerçekçi olmayışı ve üstelik sözkonusu 12 pulun sadece 9 tanesinin atak bölgesinde oluşu ve sayının kesintisiz bir hücumu sürdürmek için yeterli olmayışı,
• Beyazın 8 gibi çok önemli bir blokaj ve bağlantı sağlayan kapısının olmayışı,
• 6/2* ile açık vuruştan sonra Siyahın 11/36 ihtimalle kırarak dönüşü ve dördüncü bir pulun daha geri gitmesine bağlı olarak hücum olanaklarının iyice zayıflayacak olması,
• 6/2* kırma hamlesinden sonra onunla tutarlı hamlenin 13/7 oluşu ve bu hareketin hem 24/18 gibi baskın bir hamleyi ikinci plana itmesi hem de henüz daha yapacak çok işi varken ortanoktayı çıplak bırakacak oluşu,
• Oyunun 2 ye katlanmış olması ve dördüncü pulun da geriye gönderilme olasılığından dolayı Siyahın marsla kazanma ihtimalinin yüzde 18 lere çıkacak oluşu,
• Bu gerçekler ışığında Beyazın oyuna dönmesinin çok zaman almayacak gibi görünmesi ve Siyahın barda olmasına ve ikinci pulunun kırılacak olmasına rağmen oyunun henüz yüzde 50-50 ortada olması ve tüm pullarının Beyaz çapanın önünde aktif durumda olması, hücuma ara ver, bağlantı meselesine odaklan sinyali veriyor.

Bu durumda en mantıklı hamle tüm pulları birbirine 6 haneden fazla olmayan uzaklıkta bir konuma alan 24/18, 22/18 ile rakip bar kapısının alınması. Aksi durumda Beyaz, yukarıda da açıkladığımız gibi geride izole olmuş 3 ya da 4 pulla oyuna devam etmek zorunda kalabilir.

Şimdi yukarıda hücum oyunu aleyhinde açıkladığımız bazı maddeleri mercek altına alalım ve bağlantı kurmayı baskın şekilde doğru yapan unsurları yok ederek hücumu destekleyen bir yapı nasıl ortaya çıkar? Sorusuna yanıt arayalım:

Örnek 13a:

Beyaz 154 pip
Siyah 148 pip
Beyaz 6-4 oynayacak
XGID=-aBb-BC—BBcB–a–d-bbA-A:1:-1:-1:46:0:0:1:0:10

Yukarıdaki pozisyonu referans alarak Siyahın 4 kapısındaki iki pulunu 2 kapısına koyduk. Bu pozisyonda Siyahın yine üç kapısı var; ancak ev yapısı artık daha zayıf ve bloke etmeye çok uygun değil. Dolayısı ile Siyah kaçmakta çok zorlanmayabilir. Onun kadar önemli bir diğer husus ise iki pulun Beyaz çapanın arkasında kalması Siyah için 2 pulunun pasif duruma düşmesi ve bundan sonra 15 kişilik rakibe 13 kişi ile direneceği anlamına geliyor. Bu durumda 13/7, 6/2* hamlesi artık hata değil ilk tercih olmalı.

Örnek 13b:

Beyaz 156 pip
Siyah 152 pip
Beyaz 6-4 oynayacak
XGID=-a-bBBC—BBcB–a–db-bA-A:1:-1:-1:46:0:0:1:0:10

Bu kez Beyazın 4 kapısındaki iki pulunu 5 kapısına alarak acaba 5 kapısının açık oluşundan dolayı mı hücum tercih edilmiyor? Sorusuna yanıt arayalım: Analiz sonuçlarında da görüldüğü gibi hücuma dönük bir oyun 0,141 hisse kaybı ile şimdi daha büyük bir hata oldu. Sebebi hem hücum oyunlarında yüksek kapıları doldurmanın dip kapılara nispeten daha kolay olması, hem de Beyazın ataktan ziyade bloke etme gücünün artmış olması. Bu durumda doğru hamle yine rakip bar kapısının alınması oluyor.

Son olarak Beyazın 13 deki pulunu 7 noktasına koyarak atak bölgesinde kalabalık olmasını sağlayalım.

Örnek 13c:

Beyaz 148 pip
Siyah 152 pip
Beyaz 6-4 oynayacak
XGID=-a-bBBC—BBbB–a-ad-bbA-A:1:-1:-1:46:0:0:1:0:10

Beyaz hala geride 3 pulunun olmasının sıkıntılarını yaşıyor; ancak bu kez atak bölgesinde bir fazla pulu var. Bu durum, kırılmazsa şayet 2 kapısını almak için referans pozisyona göre ortanoktadan bir kapı yapıcı daha aşağı inme zorunluluğunu ortadan kaldırıyor. Bu durumda Siyahın 6/2* ile kırarken 24/18 ile gerideki pulu dışarı sıçrayarak hücum ve bağlantı arasında bir denge kurması en doğru seçim. Esasında 6/2* den sonra 13/7 ile kendi bar kapısını yaparak önemli bir gelişme kaydedebilir; ancak henüz geri pullar tahliye edilmemişken ortanoktanın boşaltılması çok doğru değil.

Örnek 14:

Beyaz 142 pip
Siyah 140 pip
Beyaz 6-4 oynayacak
XGID=-A-b–DCB—dCA–a-db–b-A:1:1:-1:64:0:0:1:0:4

Pozisyon 2013 LasVegas Open da Jeremy Bagai (Beyaz) ve Neil Kazaross arasındaki maçtan geliyor. Pozisyonu limitsiz oyun formatına dönüştürerek incelemeye başlayalım.

Bagai, 1970 li yılların hücum anlayışına uygun olarak mars değeri hemen hemen limitsiz oyundakine yakın bir maç skorunda 13/9, 13/7 oynamayı tercih etti. Siyahın 1 ve 14 noktasındaki 2 tane açığı, Beyazın tek kapılı Siyaha karşı 3 kapılı güçlü ev yapısı, Siyahın bardaki kırığı, Beyazın daha fazla geri pula sahip olması gibi çok önemli kriterler cesur ve atak bir oyuna işaret ediyor ancak; burada ilk olarak atak oyun ile top yekin hücum arasındaki ince çizgiyi iyi görmek, ikinci olarak atak oyunun illaki kontrolsüz şekilde saldırı yapmak olmadığının, sonraki tur için hazırlık yapmanın da atak oyunun bir parçası olduğunun bilincinde olmak, üçüncü olarak tavlada her hamlenin kar ve risk unsurlarını içeren bir yatırım gibi olduğunu daima hatırlamak, son olarak da her seferinde nasıl kötü zarları rakibime, iyileri kendime bırakırım sorusunu akıldan çıkarmamak gerekiyor.

“Adam marsa gidiyor, bence yaptığı hamle doğru” diyebilirsiniz ancak; limitsiz oyunlarda iki kere iki, dört etmiyor yani mars yaparak iki katı kazanç sağlamıyorsunuz. Nasıl mı? Burada Beyaz, tek oyun alırsa küpün ikiye katlanmış olmasından dolayı 2 puan kazanacak. Tek oyun verirse 2 puan kaybedecek. Başka bir ifadeyle 2 puan kaybetmek yerine 2 puan kazanarak aslında +4 puan kazanmış olacak. Mars yaparsa da 2 puan kaybetmek yerine 4 puan kazanarak aslında +6 puan kazanmış olacak. Özetle tek oyun kazandığında +4 puan kazanımı olurken, mars yaptığında +6 puan kazanımı olacak. +4 yerine +6 kazanç sağlamak ise 4 ün yarısı kadar daha kazanç sağlamak demektir. Yani mars, tek oyun ile kazandığımızın yarısı kadar daha kazanmamızı sağlıyor. Başka bir ifade ile marsın değeri %50 = 0,5. O zaman normal kazancınızın yarısı kadar daha kazanmak için elinizdeki kazancı da kaybedecek kadar büyük bir riske girmek ister misiniz? Yanıt, elbette hayır! Dikkat edin büyük risklere girmeye hayır diyoruz!

Şimdi pozisyona odaklanalım: Şu aşama aslında tam bir hücum aşaması değil, sadece hücum planı uygulamaya aday. Beyazın 14 deki Siyahı kıramadığı sürece tam gaz hücuma odaklanması doğru değil. Henüz üçlü Siyah bloğun arkasında iki tane pulu ve yapacak çok işi var. Bir kez daha altını çizelim: Bu aşama, girişte saydığımız kriterler doğrultusunda atak ve cesur oynamak için müsait; ancak hücuma odaklanmak için erken bir aşama.

Beyazın en büyük problemlerinden biri Siyah blok arkasındaki ordudan kopuk iki pulu ve Siyah oyuna dönmeyi başardığı anda bu iki pulun tahliyesi hiç de kolay olmayacak. Üçüncü bir pulun geri gitmesi ise çok daha tehlikeli olabilir. Öte yandan oyun karşılıklı kırma savaşına çok müsait. Bu yüzden Beyaz, kırılsa dahi dönüşte kırmak zorunda. Aksi durumda bütün insiyatif rakibe geçebilir.

Bu durumda yapılacak işler listesi şöyle oluşuyor:

• Geri pullar ordunun kalan kısmına bağlanacak,
• Mars yapmak için çok büyük risklere girilmeyecek ve kontrollü şekilde atak oynanacak,
• Siyahın 14 deki pulu kırılacak,
• Üçüncü pulun geri gönderilmesinden sakınılacak,
• Kırılsa dahi dönüşte kırmak için tedbirler alınacak,
• İyi zarlar Beyaza, kötüler Siyaha kalacak.

Listenin bu kadar uzun olduğuna aldanmayın. Öncelikle yapılmayacak hamle, gerçek oyunda Beyazın yaptığı 13/9, 13/7 hamlesi; çünkü yukarıdaki listenin tersine olan tüm unsurları içinde barındırıyor.

Talebi karşılayan tek hamle ise 22/16 ile bir pulu dışarı çıkmak, 13/9 ile bir kapı yapıcıyı aşağı inmek. 13/9 ile bir kapıcı yapıcıyı aşağı inmek her iki hamlenin de ortak noktası. Oynanabilecek başka makul bir 4 olmayışı ayrı mesele ancak; 13/9 hamlesi atağın bir şekilde sürdürülebilmesi ve insiyatifin kaptırılmaması için pozisyonel bir zorunluluk.

22/16 ile 13/7 hamlesi arasındaki farklılık ise yukarıdaki maddelerden kaynaklanıyor. 22/16, rakibin barda olduğundan istifade ederek geri pulların ordunun kalan kısmına bağlanması anlamında harika bir iş başarıyor; ancak belki de ondan daha önemlisi, ikinci bir pulun avlanması anlamında Siyahın dış sahasında mükemmel bir kontrol sağlıyor. Bu hamleden sonra Siyahın 1 içeren birçok atışı çok fonksiyonel olmayacak. Örneğin 1-1 ile 6/5(2) yaparak iki pulu dörtlü blok arkasında bırakmak yerine ancak tek pulu bırakabilecek. 4-1 ile 24 noktasına girip 14 deki pulunu kaçmak yerine Beyazın dibine düşecek vb.

Yine 2-1, 3-2, 4-2 gibi 2 içeren zarlarda da dışarıda ya ikinci açığı verecek ya da tek açığı çifte atış altında bırakacak. Benzer şekilde 6 içeren 6-1, 6-3 ve 6-4 atışlarında kırarak kaçmak ya da rakibin çıplak ortanoktasını zorlamak yerine duruma göre ya 14 deki pulunu kaçarak gerideki pulu feda etmek durumunda kalacak ya da Beyazın daha çok askerinin ateş hattında kalacak. Özetle 22/16, dikkatle bakıldığında 13/7 den daha atak daha dengeli ve daha fonksiyonel bir hamle. Nitekim analiz sonuçlarına dikkatle bakıldığında 13/7 hamlesi oyunu marsla kazanma oranını sadece binde 3 artırmakta.

Örnek 15:

Beyaz 110 pip
Siyah 166 pip
Beyaz 4-2 oynayacak
XGID=-a-a–DCB–a-C–Aa-cbb-bbB:1:1:-1:42:0:0:1:0:4

14. pozisyonun gerçekleştiği oyunun devamı. Beyazın atağa dönük motivasyonu devam ediyor ve 14/10 ile bir yapıcıyı daha kendi dış sahasına taşırken, 22/10 ile de geri pulunu iki hane yanaşmayı tercih ediyor. Oyun sonuna doğru zafer sarhoşluğu ya da rehavete kapılma diyebileceğimiz bu duygu pek çok oyuncuya hata yaptırıyor. Nasıl olsa mars garanti, istediğim gibi oynarım!

Tavlada son pul toplanıncaya kadar disiplini elden bırakmamak zorundasınız. Rakip için iki alternatif var: Ya kırılmadan arka arkaya 3 atacak ya da tek seferde 3-3 jokeri atacak. Sonuçta her ikisi de adı üstünde ihtimal ve bu ihtimallerin kombinasyonları Siyaha şu ya da bu şekilde kazanmak için yüzde 10 pay veriyor. 22/20 hamlesi ise büyük hata olmamakla birlikte 3-3 jokerinin adeta cilası gibi. Bir anda Siyah, 2 pulunu birden girip, 8 deki 2 pulu ile Beyazı kırarak 5 kapısını alırsa önünde marsa kadar gidebileceği ufuklar açılabilir.

14/10 hamlesinin doğrudan kapı yapan ilave bir atış sağlamadığı bu pozisyonda Beyazın, Siyahı tamamen oyun dışı bırakma düşüncesi için acele etmeden geri pullarını düşünmesi ve bu doğrultuda 22/16 ile dışarı çıkması hem 33 jokerinden sakınmak için hem zamanlama kazanmak için hem de üçüncü pulu bara koyabileceği alternatif atışları 14/10 ile azaltmak yerine artırması için daha doğru bir seçim olacaktır. Bunun yanı sıra hem geri pulların toparlanması ve kaçışa yakınlaşması anlamında hem de rakibin 3-3 jokerine karşı 20 noktasına kapılanmak da tercih edilebilir bir hamle.

Atila Malçok, Sabri Büyüksoy