Daha önce de belirttiğimiz gibi geri pul ile dışarıya sıçrama hareketinin hem bağlantı kurma hem kırılmazsa şayet söz konusu pulu kurtarma hem de dış sahada kapı alma gibi açık fonksiyonları olduğu gibi rakibi oyalama ve kafa karışıklığı yaratma gibi çok önemli bir gizli fonksiyonu da var.
Örnek 8:
Beyaz 167 pip
Siyah 167 pip
Siyah 6-2 oynayacak
XGID=-b—-E-C—eE—c-e—-B-:0:0:1:62:0:0:1:0:10
Örneğin henüz oyun başında 6-2 ile açılış hamlesini 24/16 olarak oynadığınızı düşünün (Örnek 8). Rakibin 3-1 ve 4-2 ile çok önemli bir kapısını yapması küçük bir hata ile yine doğru olsa da sizi kırması ilk tercih olmalı. Sizi kırmak için 14 atışı olacak. Başka bir deyişle 22/36 ihtimalle kıramayacak ve çok büyük bir ihtimalle geri pullarınızdan birini kurtarmış olacaksınız, belki de kritik bir dış saha kapısı yaparak. Yine kıramaz ise şayet 21, 32, 62, 63 gibi zarlarını nasıl oynayacağını bir an için gözünüzde canlandırın ve rakip için yarattığınız sıkıntıyı görmeye çalışın. Derdimiz 6-2 ile açılışın 24/16 olması gerektiğini ispatlamak değil, zaten çok tercih edilen bir hamle de değil ama Kit Woolsey’in söylediği gibi zaman zaman tercih etmekte de büyük sakınca yok. Sadece henüz oyun başında bile bir pulu dışarı sıçramanın rakip nezdinde yarattığı sıkıntıya dikkat çekmek istiyoruz.
Bir atışta iki zarla iki farklı sayı üretiyoruz ve kimi zaman bu iki sayının toplamı ile sonuna kadar kaçmak, kimi zaman bir kısmı ile kaçmak diğer kısmı ile çoğunlukla orta sahadan bir kapı yapıcıyı aşağı inmek gerekebiliyor. Eğer geride tek bir pulunuz kalmış ise ve yarışta açık ara geri düşmek, rakibin yığınlı yapısının verdireceği açıkları beklemek vb geçerli bir sebebiniz yoksa çoğu zaman kuvvetle vurulma pahasına da olsa sonuna kadar kaçmak ve kalan son pulu ordunun kalanına bağlamak baskın şekilde doğru olurken, geride birden fazla pulunuz olduğunda durum biraz daha farklı olabilmekte.
Şimdi Beyazın geride tek pulunun kaldığı duruma bakarak son pulu ısrarla kaçma konusundaki dürtünün gücünü test edelim.
Örnek 9:
Beyaz 136 pip
Siyah 157 pip
Beyaz 6-2 oynayacak
XGID=-a-B-CB-A—cD–cc-cB–bA-:0:0:-1:62:0:0:1:0:10
Hamle sırası Beyazda ve 6-2 oynayacak. İlk bakışta Siyahın evindeki boşluklar ile bar kapısının açık olması kaçmak için acele etmeye gerek yok sinyali veriyor ve 13/7, 9/7 ile bar kapısını alıp Siyahı dörtlü bloğun arkasında bırakmak oldukça estetik görünüyor. Oysa pozisyona dikkatle baktığınızda 20 (Beyaza göre 5) noktasına çapa atmış Siyahı bloke etmeye çalışmak geçici ve önemsiz bir kazanım. Önemsiz; çünkü Siyahın zamanlaması iyi ve dışarıda oyalanabileceği yeterince pulu var ve Beyazın blokajı arkaya doğru uzatma şansı yok. Geçici; çünkü Beyazın zamanlama sorunu var. Bar kapısını yaptıktan sonra ortanokta ve 9 noktası yedeksiz kalacak. Gerideki pulu hareket ettirme şansı olmaz ise rakip çapaya karşı yedeksiz kalmanın dezavantajlarını yaşamaya başlayacak. Geri pulunu kaçmasına yaramayan atışlarının birçoğunda kısa süre içinde önce ortanoktayı sonra 9 noktasını terk etmek zorunda kalabilir. Başka bir deyişle bu hamle Robertie nin dayanıklılık ilkesi ile de örtüşmüyor. Kısaca Beyazın oyun planı 20 noktasındaki rakibi bloke etmeye yönelik boş bir uğraştan ziyade geride kalan son pulunu ordunun kalan kısmına bağlayarak önde olduğu yarışa devam etmek olmalı.
Bağlantılılık-2 de de belirttiğimiz gibi geride birden fazla pulun olduğu durumlarda yarışta başa baş ya da önde iseniz ve rakip 7, 5 ya da 4 gibi yüksek kapıları alarak duvar örmeye yatkın bir yapıya kavuştu ise geri pulu sıçramak kaçınılmaz oluyor. Nitekim bu tarz erken oyun aşamalarında 24/18 ile rakip bar kapısının daha doğru bir seçim olduğunun altını çizdik. Zarın kalan kalan kısmı ile yola devam mı edilecek yoksa orada kalınacak mı? Sorusunun cevabı ise genelde pul dağılımındaki etkinliğe, rakibi karşı karşıya bıraktığınız ikilemin derecesine ve önemli bir dış kapıyı alıp alamama durumunuza bağlı oluyor. Nitekim örnek 8 deki 6-2 ile açılış hamlesinde 24/18 den sonra orada kalmanın arkasındaki mantık, geri pulların birbiri ile bağlantıda kalması kadar kalan 2 ile 13/11 yaparak pul dağılımını daha etkin hale getiren bir alternatifin olması. Kesin olan gerçek ise ister sıçradığınız yerde kalın ister yola devam edin neticede rakibin dikkatini dağıtıyorsunuz ve içeride yapılanmasını engelliyorsunuz.
Örnek 10:
Beyaz 152 pip
Siyah 147 pip
Siyah 6-3 oynayacak
XGID=–bB-BD—B-cCa–c-d-b–B-:0:0:1:63:0:0:3:0:10
Bir taraftan Beyazın duvar örmeye yatkın yapısı, Siyahın yarışta önde olması gibi çok önemli kriterler Siyahın 6 ile rakip bar kapısına sıçraması gerektiğini işaret ederken, diğer taraftan 13/7, 10/7 ile kendi bar kapısını yaparak rakibi bloke etmesi hiç de fena durmuyor. Siyah gerideki pulu kaçarak ya kendi bağlantı sorununu çözecek ya da bar kapısını yaparak rakibine bağlantı sorunu yaşatacak.
Yarışta 5 pip önde olan ve hamlesini tamamladıktan sonra 14 pip önde olacak olan yine Siyah. Bu şu demek: Oyun bir atışta üretilen 8,167 pip değeri ile devam ederse gerideki pulları hareket ettirmeye ilk önce Siyah ihtiyaç duyacak. Hatta Siyah birkaç tur ortalamanın alında kalsa, Beyaz ortalamanın üstünde kalsa bile bu sıkıntı sürecek. Büyük olasılıkla ortanoktayı ilk önce boşaltan ve dış saha kontrolünü ilk kaybeden Siyah olacak. Beyaz mevcut kapılarını korumak için gerideki pullarını hareket ettirme ihtiyacı hissettiğinde ise büyük olasılıkla Siyah bar kapısını bozmuş olacak. Kısaca yukarıdaki örnekte olduğu gibi burada da Siyahın duvar arkasında sıkışarak zamanlama sorunu yaşama olasılığının yüksek oluşundan dolayı bar kapısı, dayanıklılığı olmayan geçici bir değer olacak gibi görünüyor. Üstelik 4 kapısının açık oluşu beşli blokajın değerini önemli ölçüde zayıflatıyor.
Peki, Siyahın 6 kapısındaki iki tane yedek pulu 4 noktasında olmuş olsa idi ne olurdu? O zaman bar kapısını yaparak Beyazı sıralı beş kapının arkasına hapsetmek örnek pozisyonda olduğu gibi 0,082 lik hisse kaybı ile büyük hata olmasa da 0,039 luk hisse kaybı ile yine de hata olurdu. Burada 4 piplik ilave zamanlama sorunu ile yüzleşmeye rağmen hata payındaki yarı yarıya yakın azalmanın nedenini sadece 4 kapısının doldurulması ile elde edilen boşluksuz blokajın gücünde değil, ev yapılarından kaynaklı olarak Beyazın bundan sonraki süreçte daha temkinli, Siyahın daha cüretkar oynayabilme özgürlüğünde de aramak gerekir.
Netice olarak 24/18 ile rakip bar kapısına sıçramak doğru hamlenin ilk parçası olmalı. Ya sonrası? Yukarıda da belirttiğimiz gibi sonrası pul dağılımındaki etkinliğe, yaratılan ikilemin derecesine ve kritik bir dış kapı yapma imkanının olup olmadığına bağlı. Bu çerçeveden bakıldığında Siyah 18 noktasında kalmayı tercih ederse oynayabileceği etkin bir 3 yok. 6/3 hamlesi bir pulu yarı ölü duruma sokarken, 13/10 hamlesi çok fazla artı bir şey katmıyor. Öte yandan 18/15 ile yola devam etmek ise Beyazın 3 ve 1 lerini ikilemde bırakarak kafa karışıklığı yaratacak. Örneğin rakibin 6-1 zarında 5 kapısını alması gerekirken, kırarak dağılımındaki etkinliği azaltması, 6-1 ile kırması kadar büyük hata olmasa da 6-3 ile yine kırmayı tercih etmesi vb… Tüm bunlar Siyah için ya bir pulunu kurtararak zaman kazanması anlamına gelecek ya da Beyazın 2 kapılı evine kolayca geri dönerek çapayı ileriye doğru taşıyabilme anlamına gelecek.
Eğer Siyahın 10 noktasındaki pullarından biri 13 noktasında olmuş olsa idi o zaman bar kapısını yapmak kadar, 24/18 deyip orada kalmak ve 3 ile 13/10 yapmak, hem Beyazın kırarak kaçma girişimini engelleme anlamında, hem ortanoktanın yükünü hafifletme anlamında hem de tahtanın iki tarafında iki açık bırakmama anlamında daha etkili olurdu.
Tamam mı devam mı sorusunun cevabını biraz daha netleştirmek için şimdi aşağıdaki pozisyona bakalım.
Örnek 11:
Beyaz 155 pip
Siyah 166 pip
Siyah 6-5 oynayacak
XGID=-b-B–B-AC–cE-b-c-c–b-B-:0:0:1:56:0:0:1:0:10
Siyah yarışta 11 pip geride ancak hamlesini tamamladıktan sonra durum eşitlenecek ve Beyazın sadece atış önceliğinden kaynaklı bir liderliği olacak. Üstelik Beyazın aralıklı kapıları duvar arkasında sıkışma tehdidi yok izlenimi uyandırsa da 18, 20 ya da 21 kapılarından birinin yapılması durumunda devamı çok rahat gelebilir. Buna mukabil Siyahın bloke etmeye çok uygun olmayan dağınık yapısı da yine 6 ile yapabileceği en iyi hareketin 24/18 olduğunu işaret ediyor. Belki Beyazın 10 noktasındaki iki pulu 4 noktasında olsa idi 13/8, 13/7 ile yarışta açık ara geride olmayı bir avantaja dönüştürme girişimi kabul edilebilirdi; ancak bu pozisyon itibari ile hareketi en geriden başlatarak yarış şansını kaybetmemek gerekiyor.
Problemin ikinci kısmı “Tamam mı devam mı? sorunu ile ilgili. Şimdi 5 ile yapılabilecek daha iyi şeyler var mı? Sorusunu yanıtlamak gerekiyor. Evet, 5 ile kaybedilen 8 deki kaleyi tekrar ele geçirmek ve daha etkin bir yapıya kavuşmak gibi bir alternatif dururken, tam gaz devam ederek 13 noktasındaki yığını artırmak büyük hata olur. Ayrıca yukarıda açıkladığımız rakip için kafa karıştırıcı ikilemlerden dolayı 24/18 deyip orada kalmak sanıldığı kadar riskli bir hamle değil.
Örnek 12:
Beyaz 135 pip
Siyah 160 pip
Siyah 6-2 oynayacak
XGID=——EbCA–aDa–cce-A–A-:0:0:1:62:0:0:1:0:10
Yukarıdaki pozisyon 2013 Las Vegas Open da Dana Nazarian ve Neil Kazaross arasındaki final maçında ortaya çıktı. Nazarian 9 daki açığı 3 e alarak güvenli bölgeye taşırken 24/22 ile de büyük ihtimalle bir pulu kırılsa bile dönüşte hem çapa yapabilme hem de tek zarla iki puluna da kaçış olanağı yaratma adına 24/22 yi tercih etti.
Beyaz 6, 7 ve 8 deki askerleri ile püskürmeye hazır bir yanardağ gibi ve 11 deki pul ile de kombine olduklarında hızlı bir yapılaşma sürecinin başlaması kaçınılmaz. Çok büyük bir ihtimalle Siyahın en az bir tane pulunu kıracak ve en kötüsü kapı alarak kırması. Böyle bir durumda ise atak bölgesindeki 12 tane pulu ile bir bombardımanı çok rahat yönetebilir ve Siyah oyuna bir daha hiç dönemeyebilir. 24/22 ise bu süreci Beyaz açısından zorlaştıran değil, kolaylaştıran bir hamle. Netice itibari ile Siyah, geride izole olmuş iki pulunu bir şekilde ordunun kalan kısmına bağlamak ve olası bir bombardımana karşı tedbir almak yani Beyazı bir şekilde oyalamak durumunda.
21/13 ile tek pulu kurtarmak her ne kadar güvenli gibi görünse de Beyazın 5 kapısını alması an meselesi ve 24 deki pulun sıkışması ile tesis etmeye çalıştığı iletişim tamamen kopabilir. Onun yerine 13/5 ile ortanoktanın yükünü hafifleterek 5 kapısının temelini atması ve pozisyon almak için oynaması çok daha mantıklı bir hamle.
24/16 ise insana “Büyük ihtimalle kırılacağını bile bile gelen zarı çöpe atmanın ne manası var?” sorusunu sorduruyor. Cevap basit: İçeride üzerimize kapı alarak kırması yerine, alacağı kapıdan ve hızla yapılaşma durumundan feragat etmek zorunda kalması daha makbul. Örneğin 4-2 ile 4 kapısını alarak tek pulumuzu kırması yerine 13/9, 6/4 ile açık vuruş yaparak 2 pulumuzu kırması karşılıklı kırma savaşına dönüşerek oyunu çok farklı bir noktaya taşıyabilir. Üstelik 24/16 dan sonra kapı yaparak kıran zarlarının çoğu bütün olarak ikilemde kaldığı gibi başta 2 leri olmak üzere 4 leri de ikilemde. Ayrıca yine 24/16 dan sonra gerideki iki pulun birbirine beş hane uzaklıkta olması doğal bir koruma sağlıyor.
Atila Malçok, Sabri Büyüksoy
