Yarışta Öndeysen Yarış

Tavla daha önce de belirttiğimiz gibi esasında bir yarıştır. Çeşitli noktalarda karşılıklı 15 er adam bir taraftan evlerine gitmeye çalışırken diğer taraftan rakiplerinin eve gidişini engellemek suretiyle yarışta öne geçmeye çalışır. Yani düz ve engelsiz bir yarış değildir. Bu yüzden her durumda ve her koşulda kaçma üzerine kurulu bir oyun tarzı ile galip gelme şansınız çok zayıftır.

Bir taraftan kaçmaya çalışırken diğer taraftan kapılar alarak rakibin kaçışını engellemek ve uygun koşullarda rakibi kırarak yola sil baştan başlamasını sağlamak ve her şeyden önemlisi bu eylemler arasında pozisyon ve skora göre bir denge kurmak ve öncelik sırası belirleyebilmek büyük ustalık gerektirir.

Tavla oyununda bir sonraki zarda neler olacağını kimse bilemez ve akılda tutulamayacak kadar çok pozisyon oluşabilir, bu yüzden her pozisyon kendi özgün koşullarında değerlendirilir. Bu da kesin geçerliliği olan bir takım kuralların oluşturulmasını engeller. Tüm bunlara rağmen kesin olmamakla birlikte genelde geçerli olabilen bazı kurallar ve ilkeler mevcuttur. Bunlardan bir tanesi de “yarışta öndeysen yarış“ klişesidir. İşte gerideki pulumuzu ne zaman kaçmamız gerektiği konusunda bize yardımcı olacak en önemli ölçütlerden biridir yarışta ne durumda olduğumuz. Birçok oyuncunun çok sık yaptığı en büyük hatalardan biri, yarışta geride oldukları halde arkada kalan son pullarını da kurtarma maksadı ile rakiple kontağı kesecek şekilde kaçmaları ve oyunu kazanmak için umutlarını atacakları bir büyük çifte bağlamalarıdır.

Yarışta öndeysen yarışmalısın. Evet, bu doğrudur. Ancak tersi de doğrudur. Yarışta geriye düştüğünüz zamanlarda da geride kalıp rakibin açık vermesini beklemek çoğu zaman rasyonel bir seçim olacaktır.

Aşağıda bu konuya ilişkin iki tane örnek pozisyonunun incelemesini yaptık.

Örnek 1

Beyaz 137 pip
Siyah 165 pip
Siyah 6-6 oynayacak
XGID=—-BBA-B–bdE—c-eC-a—:0:0:1:66:0:0:3:0:10

Siyah yarışta 28 pip geride ve 6-6 yı oynadıktan sonra bile, hala 4 pip geride olacak. Bu durumda önceliğimiz ne olmalı? Kritik soru budur. Beyazın önceliği gayet açık: Siyaha bulaşmadan, önce 14 (diyagramdaki hane numaralarının Siyaha göre yazıldığına ve 11 hanesinin Beyaz için 14 anlamına geldiğine dikkat ediniz) hanesindeki iki pulunu, sonra 13 deki 4 pulunu güvenle evine taşımak ve en sonunda 8 noktasını boşaltarak toplama aşamasına geçmek. Bu pozisyon itibari ile oyun yüzde 70 e yakın bir oranda Beyaz lehinde ve Beyaz için en büyük tehlike 14 noktasının güvenle boşaltılması işlemi.

Siyah açısından baktığımızda ise öncelik zayıf olan kazanma şansını artırmak ve bunun da tek yolu yarışta Beyazın önüne geçmek. Beyazın önüne geçebilmek için ise iki seçenek var: Birincisi bunun gibi en az bir tane daha büyük çift atmak ya da devamında hep büyük zarlar atmak ki, o çiftin ya da büyük zarların Beyaza da gelmeyeceğinin garantisini kimse veremez. İkincisi ise beyazın içeri girme aşamasında açık vermesini beklemek.

Birinci seçenekte umudu büyük zarlara bağlayıp 20 deki 3 pulu 14 e getirerek (20/14(3)) işi büyük ölçüde şansa bırakırsınız ve Beyaz için en zor olan şeyi, yani 14 hanesini güvenle boşaltma işlemini en kolay işlerden biri haline getirirsiniz. Belki de daha önemlisi Beyaz, boşalan 5 hanesinden başlayarak içeriye daha efektif ve dengeli bir dağılımla girmeye başlar. Bu da toplama aşamasında daha az sallaması ve daha az zarının israf olması anlamına gelecektir. Kit Woolsey’in de açıkça ifade ettiği gibi zafere giden bir yol yoksa rakip evindeki değerli bir çapadan (rakip evindeki kapı) vazgeçmek akılsızca olur. Bu durumda 20 deki 3 pulu 14 e taşıyarak 4 pip geride ve atış sırası rakipte olacak şekilde oyunu kaçağa bağlama (yarış) aşamasına getirmek çok da zafere giden bir yol gibi görünmüyor.

Oysa Siyahın 6-6 yı 20 deki çapasını bozmadan oynayabilecek esnekliğe sahip olması, Beyazın pullarını büyük ihtimalle dip noktalara gömecek olmasından kaynaklı pip israfları ve buna bağlı olarak 20 kapısının sonradan boşaltılmasının büyük problemler çıkarmayacak oluşu ve her şeyden önemlisi beyazın 8, 13, 14 noktalarını boşaltma esnasında bırakacağı direkt veya dolaylı atışlar Siyahın beklemesinin lehindeki argümanlar olarak ağır basıyorlar.

6-6 yı oynamamamız gereken 2 pulun 20 noktasındaki 2 pul olduğunun tespitini yaptıktan sonra nasıl oynamamız gerektiğine de kısaca değinelim.

Bu durumda 20 deki çapamızı bozmama konusundaki stratejik kararımızı destekleyecek bir oyun seçmeliyiz. Amacımız 20 de bekleyerek beyazın vereceği açığı beklemek ise yapmamız gereken şey rakibi bloke edebilmek için öncelikle evimizi güçlü tutmak olmalı. O halde 20 deki bir tane pulu 2 hanesine taşımak (20/2) ve 13 deki yığını bir nebze azaltarak hem pul dağılımını daha esnek hale getirmek hem de yeni bir iç kapı oluşturmaya destek vermek adına 13 den bir pulu 7 ye inmek (13/7(1)) daha akılcı bir seçenek olarak ön plana çıkıyor.

Aşağıda tartıştığımız iki hamleye ilişkin eXtremeGammon (XG) ile yapılmış analiz sonuçları yer almakta. 20/14(3) hamlesinden sonra dördüncü 6 nın nasıl oynanacağı çok dikkate alınmadan XG ‘nin tercih sıralaması direkt tabloya aktarılmıştır.

		Kazanma Şansı (% W)	Mars Şansı (% G)	Katmerli Mars Şansı (% BG)	Küpsüz Hisse (Equity)
1. Hamle: 20/2, 13/7	Siyah	41,73	2,73	0.05	-0,158
	Beyaz	58,27	1,95	0,06
2. Hamle: 20/14(3),8/2	Siyah	39,89	0,11	0,01	-0,262 (-0,104)
	Beyaz	63,11	0,12	0,01

Hisse (equity) bir pozisyonun umulan değerini gösterir. Bu pozisyondan hareketle Siyah, örneğin 1000 sayıda bitecek ve her bir puanı 1 TL ye karşılık gelen bir oyun oynarsa,  1000 inci sayıya ulaşıldığında Siyahın ortalama 158 TL kaybetmesi beklenir. Yani başlangıçta 1000 TL lik bir pasta olduğunu düşünecek olursak bu pozisyonun Siyaha ortalama olarak 158 TL kaybettirmesi beklenir. Dolayısı ile 1000 TL nin 158 TL sini kayıp olarak düşündüğümüzde geriye kalan 842 TL de hala yarı payımız duruyor. Bu durumda 1000 inci sayıya ulaşıldığında Siyahın cebinde 842/2 = 421 TL, Beyazın cebinde 421+158 = 579 TL olması beklenir. Nitekim equity kazanma ve kaybet şansı arasındaki fark olarak karşımıza çıkar. 421-579 = -158.

Pastayı 1 TL olarak düşündüğümüzde ise karşımıza -0,158 gibi bir rakam çıkar. O halde hisse değerinin +1 e yaklaşması oyunu kazanma yolunda olduğumuzu, -1 e yaklaşması oyunu kaybetme yolunda olduğumuzu, tam +1 olması bir puanı kesin garantilediğimizi, +1 in üzerine çıkması rakibi mars etme yolunda ilerlediğimizi gösterir. Bu durumda tahmin edeceğiniz üzere küpsüz hisse -3 ile +3 arasında bir değer alır.

Örneğimizde Siyah 2. hamleyi tercih ederse hisse değeri  -0,262 olacak. Eğer 1000 TL lik pasta örneğimizden gidecek olur isek ilave 104 TL daha kaybedeceği bir pozisyona sürükleyecek kendisini.

XG kurulum ayarları itibari ile yine 1000 TL üzerinden gidecek olursak 20 TL ve 80 TL arasındaki kayıpları hata olarak, 80 TL ve üzerindeki hataları ise büyük hata olarak değerlendirmektedir. Bu durumda Siyahın düşeş atmanın cazibesine kendisini kaptırarak kaçmaya çalışması büyük hata olacaktır.

Örnek 2

Beyaz 88 pip
Siyah 103 pip
Siyah 5-6 oynayacak
XGID=—BBBBCB–b—B–bcbbbb–:0:0:1:56:0:0:3:0:10

Siyaha güvenle kaçması için bir fırsat daha. Ancak bu kararı vermeden önce bakması gereken en önemli kriter yarışta ne durumda olduğu. Bunun da en önemli göstergesi şüphesiz pip sayısı. Siyahın son pulunu toplaması için 6-5 i oynadıktan sonra 92 hane (pip) daha ilerlemesi gerekirken bu rakam Beyaz için 88. Atış sırasının Beyaza geçeceğini ve bir atışta ortalama 8,167 geleceğini dikkate alırsak yarışta yaklaşık 12 pip geride olduğu aşikar. Böyle bir durumda ise gerideki iki pulu kaçmak beyazın pozisyonunu güçlendirmekten başka bir işe yaramaz. Nitekim siyah kaçmayı yeğlerse yüzde 38 civarında olan kazanma şansını yüzde 33 e düşürecek.

Üstelik Beyazın 14 hanesinde açık vermeden ve evini bozmadan oynayabileceği sadece 17 piplik bir kredisi var (7 deki 2 pul ve 6 daki yedek pul). Siyahın ise 6-5 i oynadıktan sonra durumu yaklaşık aynı. Bu durumda Beyaz, büyük ihtimalle 3. atıştan itibaren Siyahtan önce ya evini bozacak ya da 14 deki kapısını kırmak zorunda kalacak. Zarların gelişine göre aynı durum Siyahın da başına gelebilir. Açık vermemek için içeriden sallama süreci başlayınca iki taraf için de pip israfları başlayacak.

O zaman doğru hamle nedir?

Doğru düşünce kaçmamak olduğuna göre, doğru hamle Siyahın evini olabildiğince güçlü tutması ve bu arada pip israfından sakınması arasında bir yerlerde. Bu durumda 8/2, 7/2 hamlesi içeride 2 kapısını alarak evimizi güçlü tutmaya katkı sağlarken toplama aşamasında 1 ve 2 noktalarındaki ikinci pul ve üzerinin pip israfına yol açması olgusunu engellemiyor.

7/2, 7/1 hamlesi ise hem bir sonraki zarda iç kapıların oluşumuna katkı sağlarken hem de 1 ve 2 kapılarına birer tane pul koyarak en azından şimdiden 1 ve 2 kapılarında oluşması muhtemel pip israflarına karşı bir nebze önlem alarak burun farkı ile öne çıkıyor. Bu da bize tavlada önce doğru düşünceyi yakalamanın büyük hata (blunder) yapmamızı, doğru düşünceyi yakaladıktan sonraki aşamada ise alt öncelikler arasında doğru sıralama yapabilmenin küçük hatalar yapmamızı engellediğini öğretiyor.

Atila Malçok, Sabri Büyüksoy