Ülkemizde yaygın olarak oynanmakta olan Tavla oyununun geçmişi çok eskilere dayanmaktadır. Son yüzyılda Amerika’da ortaya çıkan “doubling cube” türkçe karşılığı ile “vido” nun oyuna dahil edilmesi ve birkaç kural değişikliği ile beraber ortaya Vidolu Tavla çıkmıştır. Vidolu tavla dünya üzerinde daha çok kabul görmektedir.
Vidolu tavla oyununda kalıcı bir başarı elde edebilmek için öncelikle oyunu sevmek ve sabırlı olmak gerekmektedir. Dünyanın en iyi oyuncuları bile maçlarının ancak %65’ini, üst üste ise en fazla 8-9’unu kazanabilmektedir. Herkesin oyunu kazanabilme ihtimalinin olması oyunu daha da çekici hale getirmektedir.
Okuduğum makalelere ve gözlemlerime dayanarak bu oyunda başarılı olabilmek için hem pul oyunununda (checker play) hemde küp kararlarında yapmış olduğumuz hata oranını olabildiğince düşürmek gerekmektedir. Bunu başarabilen oyuncuların uzun dönemde başarı oranı yükselmektedir.
Ben tavla tekniğimin gelişmesi, hata oranlarımın mümkün olduğunca azalabilmesi için tavlaya ayırmış olduğum zamanın %70’ini oyun oynamaya, %30’unu ise teorik çalışmaya ayırmış durumdayım. Oyun oynama kısmında genellikle bilgisayar programlarına (BOT) ve internet üzerinden girdiğim turnuvalarda ki gerçek rakiplere karşı oynuyorum. Teorik çalışma kısmında ise fırsat buldukça ustaların yaptığı maçları izliyorum, kitap ve makale okuyorum, soru çözüyorum ve yakın arkadaş grubumla beraber oyun oynarken oluşan pozisyonlar üzerinde tartışıyorum.
Dünya üzerinde 30-35 civarında Profesyonel tavla oyuncusu bulunmaktadır. Bu oyuncular tüm zamanlarını tavlaya ayırmaktadırlar. Bugün 30 yaşında olan son dünya şampiyonu Masayuki Mochizuki (Mochy) 19 yaşından beri günde 10 saat oyun oynamakta ve 3 saat teorik tavla çalışmaktadır.
Bu yazımda kendi oyunumu geliştirmek için son 1 senedir yaptıklarımın özetini bulacaksınız. Umarım sizlerinde oyununu olumlu yönde etkileyecektir.
Oyunun Bölümlere Ayrılması
Vidolu tavla oyunu ancak 3 şekilde kazanılabilir : ATAK, KAPI ya da YARIŞ yaparak. Açılış aşamasından itibaren oluşan pozisyona göre belli bir plan belirlenip (GAME PLAN) buna göre hareket edilmelidir. Ancak oyunda ki gelişmelere bağlı olarak yeri geldiğinde plan değiştirmek durumunda kalınabilir. Vidolu Tavla oyununu kazanabilmek için oyunun her aşamasını iyi bilmek gerekir.
Bu nedenle oyunu parçalara bölüp çalışmakta fayda vardır. Bunun için 40-50 parçadan oluşan bölümlere ayrı ayrı çalışmasında fayda olduğunu düşünüyorum. Temel hatları ile kısa bir liste oluşturacak olursak :
1. Zar Saymak (Basic Odds)
2. Pip Saymak (PIP Count)
3. Açılışlar (Beşinci hamleye kadar olan bölüm)
4. Oyunun orta bölümleri (Middle game)
5. Oyun sonu (End game)
6. Oyun Çeşitleri
a. Yarış (Race)
b. Kapı (Priming – Rakip pullarını önüne sıralı kapılar oluşturmak)
c. Tek pul geride (one man back – rakip evinde 1 pulun kaldığı oyunlar)
d. Atak oyun (Blitz – rakip pulları sürekli kırarak kısa sürede mars yapmaya çalışmak)
e. Tutma oyunu (Holding game – Rakibin 5 ya da 4 kapısına sahip olduğumuz oyunlar)
f. Geri oyun (Back Game – Rakip sahasında 2 ya dad aha fazla kapıya sahip olduğumuz oyunlar)
7. Vido Kararları (oyunun her aşamasında)
8. Mars etme ya da marstan kurtulma teknikleri
9. Pul toplama teknikleri
Yukarda listesi verilmiş konuları ayrı ayrı çalışmak oyun içerisinde vereceğimiz kararları da etkileyecektir. Bunun için en iyi yöntem gerçek maçlarda oluşan pozisyonların kayıtları ya da konu hakkında ki problemleri bilgisayar destekli analiz programları ile ROLLOUT ederek diğer bir deyişle sonuna kadar tekrar tekrar oynamaktan geçmektedir.
Analiz Programları
Tavla yazılımları Satranç yazılımları kadar çabuk geliştirilememiştir. Bugün bile pek çok pozisyonda yazılımların hala gelişmekte olduğunu söyleyebiliriz. Bunun en temel nedeni ZAR gerçeğinin oynanabilecek hamle sayısını geometirk olarak etkilemesidir.
Günümüzde tavla yazılımları Neural Netwok olarak adlandırılan insan beyninde ki sinir hücrelerinin birbirleri ile oluşturduğu yapıya benzer bir mimari ile çalışmaktadırlar. Bir bebeğin yürümeyi, konuşmayı, bir çocuğun okumayı öğrenmesi gibi, bu yazılımlarda birbirleri ile defalarca oynatılarak referans pozisyonlarda nasıl hareket edeceklerini öğrenmişlerdir.
Günümüzde yaygın olarak kullanılan yazılımlar (BOT) GNU Backgammon, Snowie ve yeni çıkan eXtremeGammon yazılımlarıdır. Bu yazılımlara ilişkin detaylı karşılaştırmayı aşağıda ki tabloda bulabilirsiniz:
eXtremeGammon | GNU | Snowie | |
Ücret | 49$ | Ücretsiz | 360$ |
Grafik Arayüz | Çok Kullanışlı | İyi | Kullanışlı |
Analiz Derinliği | 7-Ply | Ayarlanabilir | 3-Ply |
Analiz Hızı | Çok iyi | Yavaş | İyi |
Analiz Sırasında Oyun Oynayabilme | Mevcut | Yok | Yok |
Çoklu CPU Desteği | Mevcut | Mevcut | Yok |
Dil | İngilizce | İngilizce (az miktarda Türkçe) | İngilizce |
Öğretim Modu | Çok iyi | İyi | Yok |
Kullanıcı Veritabanı | Çok iyi | İyi | İyi |
İnternet maçlarının analizi | Hepsini destekliyor | Çoğu destekleniyor | Çoğu destekleniyor |
Birden fazla maç analizi | Mevcut | Yok | Mevcut |
ELO | 2258 | 2233 | 2231 |
Skora göre ROLLOUT | Mevcut | Mevcut | Yok |
Rollout 3-ply Game 16 | 24.8sn | 72sn | 520sn |
Ben yoğun olarak eXtremeGammon kullanıyorum. Hem fiyat/performans, hem kullanım ara yüzü hem de çok hızlı olması sebebi ile eXtremeGammon kullanmanızı öneririm. Yazılımlara karşı oynarken gerçek tavla üzerinde çalışmanızı öneririm. Böylece normal maçlarda karşınıza çıkabilecek pozisyonları hatırlamanız daha kolay olacaktır. Aynı zamanda hızınız düşeceği için alternatifleri değerlendirme şansınız artacaktır.
Yazılıma karşı oynadığınız maçları kesinlikle silmemenizi öneririm. Oyun bittiğinde geriye dönüp yapmış olduğunuz pul ve vido hatalarına mutlaka bakmalısınız. Özellikle “BLUNDER” yani büyük hata olarak isimlendirilen hamleleriniz varsa bu pozisyonu yanlış algıladığınızı gösterir. Teorik bilginizi de işin içine katarak hatanın nereden kaynaklandığını bulmaya çalışmalısınız. Sonuç alamadığınız durumlarda arkadaşlarınıza, mümkünse usta oyunculara danışmanızı öneririm. Yazılımın analizine inanmadığınız durumlarda ise mutlaka pozisyonu ROLLOUT ediniz.
Yazılımlara karşı oynamaya yeni başldığınızda sürekli olarak yenilmekten sıkılabilirsiniz. Sırf yenmek adına artık kemikleşmiş yanlışları yapmaya devam etmemelisiniz. Önce düşük sevyelerde oynamaya başlayıp daha sonra hata oranınız düşmeye başladığında bir sonra ki sevyeye geçmeniz, hem keyif almanızı hemde ilerlemenizi sağlayacaktır. Turnuvalara hazırlaken 1-Ply yani 1 hamle ilersini düşünen sevyeden öteye geçmeyiniz ve PIP COUNT değerini kapalı tutup kendinizi saymaya alıştırınız. Böylece insan’a karşı yapacağınız mücadeleye hazırlıklı hale geleceksiniz.
Internet üzerinden yapmış olduğunuz (Play65, Netgammon, Gammonsite, Gamesgrid, Partygammon v.s.) maçları mutlaka kayıt etmenizi öneririm. Extremegammon ve GNU gammon bu maçlarını çoğunu açıp analiz edebilmektedir. Böylece yapmış olduğunuz hataları görmekle kalmaz aynı zaman da gerçekten şansız olup olmadığınızıda kolaylıkla öğrenebilirsiniz.
Turnuvalara hazırlandığınız dönemlerde yazılım içersinde kendinize yeni bir kullanıcı hazırlayıp maçlarınızı bu kullanıcı üzerinden yapmanızı öneririm. Turnuva zamanı yaklaştıkça yazılım veritabanında kayıtlardan zaman içersinde ki gelişminizi ve eksik yönlerinizi görebilirsiniz. Özellikle Extremegammon ve Snowie bu konu da çok başarılı bilgiler sağlayabilmektedir.
Kitaplar
Analiz programları ile sürekli oynamak uzun vade’de oyununuza katkı sağlayacaktır. Ancak tüm yazılım programlarını ortak bir noktası var ki “ÇOK SESSİZ” çalışıyorlar. Bir hamleyi yaptıklarında nedenini açıklamıyorlar. Oynanabilecek tüm zarları inceleyerek hamlenin sebebini bulup ezberleyebiliriz. Fakat ezberlenen posizyonların miktarı arttıkça unutulma oranı da artmaktadır.
İnsanoğlu ezberlemek yerine anlamlı teoriler üzerine oyununu oturtursa bu durumda pek çok benzer poziyonu daha kolay çözebilmektedir. Örneğin, Paul Magriel diyor ki “Rakibin evinde senin evinden daha çok kapı varsa daha güvenli oyna”. Benzer bilgilere ulaşabilmek için kitap ve makale okumak gerekiyor.
Tavla ile ilgili olarak yazılmış çok sayıda kitap mevcut. Malesef tüm makaleler İngilizce dilinde yazılmıştır. Mevcut kitap listesi hakkında ayrıntılı bilgi şu adresten alınabilir :
http://www.bkgm.com/books/index.html
Son bir senede pek çok kitap okuma şansım oldu. Yeni başlayanlar ve tavlasını geliştirmek isteyenler için sırası ile şu kitapları okumanızı öneririm.
1) Backgammon (Paul Magriel)
Tavlaya yeni başlayanlar veya bilgilerini derleyip toplamak isteyenler için ideal bir kitap. Bu kitap 1973 yılında yazıldığı için içersinde pek çok hata mevcut. Ancak tavlanın temelleri konusunda Magriel’in yazmış oldukları günümüzde halen geçerli ve yoğun olarak refere edilmektedir.
2) Modern Backgammon (Bill Robertie)
Bill Robertie 2 kez dünya şampiyonu olmuştur. Kendisi kitap yazmayı çok sevdiği için pek çok kitabı mevcuttur. Modern Backgammon’da amaçlanan bilgisayar programlarını düşünme tekniklerini ortaya çıkartmak ve oyuna uygulamaktır. Kitap 2001 yılında yazıldığı için içersinde az sayıda da olsa hata mevcuttur. Fakat tavlacının başucu kitabı olarak mutlaka kütüphanesinde bulunması gerekir.
3) 501 Essential Backgammon Problems (Bill Robertie)
Bu kitap da Bill Robertie tarafından hazırlanmış 501 adet soru mevcuttur. Bu soruları hazırlarken Robertie gerçek maçlarda karşılaşılmış olan pozisyonları kullanmıştır. Oyunu parçalara bölerek ele almıştır. Pozisyonlarda hata oranı düşüktür. Küp kararları konsunda etkin teknikler önerilmektedir. Kısa zamanda okunabilecek keyifli bir kitap. Pozisyonları çözmekle beraber bilgisayar’a karşı sonuna kadar oynayıp ROLLOUT etmenizi de öneririm.
4) Cube Reference Positions (Kit Woolsey)
Küp kararları bazı temel prensiplere oturtulsa da çoğu zaman daha önceden görmüş olduğumuz referans pozisyonlara yani tecrübelerimize dayanmaktadır. Bu düşünce ile hareket eden Kit Woolsey oyunu parçalara bölerek küp kararları için referans oluşturabilecek pozisyonları toplamış. Dikkatle okunması gereken önemli bir kitap.
Kazanan taraf olmak
Teorik oyun ve analiz programlarına karşı yapılan alıştırmalar kazanan taraf olmanızı sağlamaya yetmiyor. Oyunun özellikle psikolojik yönü zaman zaman oyun bilgisinin önüne geçiyor. Bu nedenle aşağıda verilen önerilerin unutulmaması ve oyun sırasında ısrarla üzerinde durularak hayata geçirilmesinde fayda görülmektedir.
1. Rakibe saygı duymak :
Usta bir oyuncu hiç bir rakibin maçı teslim etmeyeceğini bilir. Her oyuncunun oyunu kazanma şansı olduğunu göz önüne alılır. Bu satırların sahibi oyuna ilk başladığı zamanlarda herkesi yenebileceğini zannediyordu. Bu nedenle acemi oyunculara karşı erken küp çeken, mars yaratan oyunlar kurup aceleci davranıyordu. Sonuç tahmin edebileceğiniz üzere hüsran ile sonuçlanıyor suçu “acemi şansına” yüklüyordu. Hem kendimize, hem rakibimize hemde tavla oyununa karşı saygı duymalı ve her durumdan keyif almasını öğrenmeliyiz.
2. Zar gerçeğini kabullenmek :
Oyuna başlamadan önce ZAR gerçeğini hatırlamalıyız. Herkesi yenebilirsiniz ancak ZAR ile başedemezsiniz. Özellikle tavlaya yeni başlayanlar rakibin iyi zarlarını görüp kendi iyi zarlarını göz ardı ederler. Bu şekilde morali bozulan oyuncunun hata oranı da yükselir, küp kararları hatalı olur ve tüm fatura ZAR’a kesilerek sinirli bir şekilde OYUNA KÜSEREK masadan kalkılır. Bu gibi durumlarda usta oyuncular maçı kesinlikle bırakmayıp gelen ZAR’dan en iyi hamleyi çıkartmaya çalışırlar.
3. İyi bir kondisyon’a sahip olmak :
Sadece tavla oyunu için geçerli olmamakla beraber uzun süren mücadeleler de çok fazla efor harcanmaktadır. Bu nedenle turnuva oyuncularının kondisyonlarına dikkat etmeleri, maçtan önce ki gece mutlaka iyi bir uyku çekmeye özen göstermeleri önerilmektedir. Maç sırasında bol bol sıvı alınması, mola sürelerinin mutlaka ve sonuna kadar özenle kullanılmasının dayanıklılığa etkisi olumlu yönde olmaktadır.
4. Temkinli olmak :
Oyun tekniği açısından kesinlikle yavaş oynamayı tercih etmeliyiz. Oyun içersinde en çok hata yaptığımız yerler :
a. Küp kararları
b. Kırılma noktaları)
c. Açılışlar
d. Çift gelen zarlar
e. Evimizde rakip kapısı mevcut durumdayken yapılan PUL toplama hamleleri
Özellikle bu gibi hamleler sırasında bir de galibiyetten büyük oranda emin olduğumuz durumlarda aceleci davranıyoruz. Bu gibi pozisyonlarda daha temkinli ve yavaş oynamak gerekiyor.
Bunlarla beraber her hamleden önce mevcut oyun planını kontrol etmek; gerekiyorsa değiştirmek. En az 3 alternatif hamleyi incelemeden karar vermemek. Pozisyonun küp gerektirip gerektirmediğini kontrol etmek.
5. Stres’den uzak durmak :
“Dünyanın en güçlü adamı sinirini, stresini kontrol edebilen insandır”. Zaman zaman maç skoru, turnuvanın önemi, moral bozukluğu gibi faktörler bizi tavladan keyif almaktan uzaklaştırıyor. Durum böyle olunca tavla ile kavga etmeye başlıyoruz. Bu şekilde mücadele etmenin sonucu mutlaka yenilgi ile sonuçlanıyor. Dünya şampiyonluğu maçı bile yapıyor olsak da oyundan keyif almayı bırakmamalıyız. Rahat olan stresini kontrol eden sadece tavla da değil güncel yaşamında da başarıyı yakalayacaktır.
6. Sportmenlik
Tavla oyunu ile pek çok değerli dostlular kazanabilirsiniz ancak sportmen davranmadığınız sürece sadece RAKİP kazanabilirsiniz.
Saygılarımla.
Mustafa N. Altuntaş
Merhaba, bilgiler için teşekkürler
Çok güzel bir yazı olmuş.
Emeği geçen herkese teşekkürler.
Bizim gibi meraklilar icin kisa ve oz bilgi. Saygilar.